W dniu 28 października 2020 roku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł w sprawie polskiego przewoźnika przeciwko Republice Federalnej Niemiec, że niemieckie zasady naliczania opłat drogowych (Maut) naruszają postanowienia Dyrektywy 1999/62/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 czerwca 1999 r. w sprawie pobierania opłat za użytkowanie niektórych typów infrastruktury przez pojazdy ciężarowe. Zdaniem TSUE, do opłat drogowych nie powinny być wliczane wydatki związane z utrzymaniem policji drogowej (BAG). W związku z tym, Republika Federalna Niemiec powinna zwrócić przewoźnikom (z całej UE) część pobranych opłat, ustalonych przez TSUE na 3,8% lub 6% uiszczonych opłat.
Wyrok TSUE wzbudził wiele pytań i wątpliwości, na które postaramy się odpowiedzieć.
1. Czy wyrok TSUE oznacza możliwość otrzymania zwrotu opłat (Maut)?
Wyrok TSUE został wydany w odpowiedzi na pytanie prejudycjalne skierowane do TSUE przez Oberverwaltungsgericht für das Land Nordrhein-Westfalen (Wyższy Sąd Administracyjny dla kraju związkowego Nadrenia Północna–Westfalia) w Münster, który rozpatruje obecnie odwołanie od orzeczenia Verwaltungsgericht Köln (Sądu Administracyjnego w Kolonii), oddalającego roszczenie polskiej firmy transportowej o zwrot nienależnie pobranych opłat drogowych przez Republikę Federalną Niemiec, w okresie od 1 stycznia 2010 r. do 18 lipca 2011 r., na łączną kwotę 12.420,53 EUR.
To oznacza, że po wydaniu wyroku przez TSUE, Wyższy Sąd Administracyjny w Münster dopiero wyda swoje orzeczenie w tej sprawie, z uwzględnieniem wykładni TSUE, w którym stwierdzi, czy polskiej firmie transportowej przysługuje zwrot opłat. Jest to tak zwane postępowanie modelowe, o które mogą być oparte kolejne sprawy. Od orzeczenia Wyższego Sądu Administracyjnego w Münster będzie jeszcze przysługiwała skarga kasacyjna do Bundesverwaltungsgericht (Federalnego Sądu Administracyjnego). Postępowanie może nie zakończyć się tak szybko, biorąc pod uwagę, że sprawa rozpoczęła się w grudniu 2013 roku, a obecnie borykamy się ze światowym kryzysem gospodarczym wywołanym pandemią COVID-19.
Niezależnie jednak od tej sprawy, TSUE stwierdził w wyroku z 28 października 2020 roku, że każda jednostka może powoływać się bezpośrednio przed sądami krajowymi na obowiązek uwzględnienia wyłącznie kosztów infrastruktury, o których mowa w art. 7 ust. 9 dyrektywy 1999/62, zmienionej dyrektywą 2006/38, nałożony tym przepisem oraz art. 7a ust. 1 i 2 tej dyrektywy, przeciwko państwu członkowskiemu, jeżeli dane państwo uchybiło temu obowiązkowi lub dokonało jego nieprawidłowej transpozycji. Zgodnie z wykładnią TSUE, faktycznie każda firma transportowa może teraz wystąpić o zwrot nienależnie pobranych opłat. Póki co nie wiadomo jednak, jak zakończy się wyżej opisana sprawa modelowa, jakie stanowisko przyjmą niemieckie sądy administracyjne wobec wszystkich nowych spraw związanych ze zwrotem Maut i czy Republika Federalna Niemiec nie znajdzie jakiegoś rozwiązania, które pozwoli jej uchylić się od konieczności zwrotu nienależnych opłat. Dla przypomnienia warto wskazać, że dokładnie tak się stało w poprzednich dwóch postępowaniach modelowych w sprawie zwrotu nadpłaconego Maut, które toczyły się przed 2013. Nigdy nie doszło do ich ostatecznego rozstrzygnięcia przez sąd.
2. Za jaki okres możliwe byłoby dochodzenie zwrotu opłat?
Zgodnie z treścią § 4 ust. 2 niemieckiej ustawy o pobieraniu opłat drogowych za korzystanie z autostrad federalnych z dnia 12 lipca 2011 roku (Bundesfernstraßenmautgesetz – BFStrMG) w związku
z § 21 niemieckiej ustawy o opłatach i wydatkach federalnych (Bundesgebührengesetz – BGebG), prawo do zwrotu opłat wygasa po przedawnieniu, jeżeli nie zostanie zgłoszone do końca trzeciego roku kalendarzowego od powstania roszczenia; jednak przedawnienie nie rozpoczyna się, zanim opłata, którą ustali urząd, nie stanie się bezsporna. Na chwilę obecną trudno jest stwierdzić, czy oby na pewno te przepisy mają zastosowanie do przedawnienia roszczeń zagranicznych przewoźników o zwrot nadpłaconego Maut w związku z wyrokiem TSUE i od kiedy powinien być liczony okres przedawnienia. Należy pamiętać o tym, że opłata Maut, wprowadzona w 2005 roku, od początku narusza przepisy dyrektywy, której wykładnię przedstawił TSUE w swoim wyroku. W tej sprawie można rozważać, czy nie doszło do deliktu ustawodawczego ze strony Republiki Federalnej Niemiec przy implementacji omawianej dyrektywy do niemieckiego porządku krajowego. W takim wypadku, należałoby analizować kwestię przedawnienia roszczeń o zwrot nadpłaconego Maut z innej perspektywy i w oparciu o inne przepisy. Co istotne, TSUE nie zgodził się na ograniczenie w czasie skutków wyroku TSUE, czyli żeby miał zastosowanie do opłat uiszczonych od daty wydania tego wyroku.
Biorąc powyższe pod uwagę należy stwierdzić, że na chwilę obecną bezpiecznie jest przyjąć trzyletni okres przedawnienia roszczeń o zwrot nadpłaconego Maut, wynikający z niemieckich przepisów krajowych.
Nie jest też wykluczone, że podmioty, które wcześniej ubiegały się o zwrot Maut i otrzymały decyzje/orzeczenia negatywne, będą mogły wnioskować o wzruszenie tych decyzji/orzeczeń w związku z wyrokiem TSUE z 28 października 2020 roku i doprowadzić do ich zmiany. W naszej ocenie należy to rozważyć.
3. Jak wygląda procedura ubiegania się o zwrot opłat?
Dotychczasowo, jeżeli przewoźnik nadpłacił Maut z jakiegoś powodu (przesłanki są ściśle określone w ww. ustawie), może ubiegać się o zwrot opłaty składając wniosek na urzędowym formularzu do BAG. BAG podejmuje decyzję, od której następnie przysługuje odwołanie do sądu administracyjnego. Jednak ten standardowy model postępowania nie ma zastosowania do sytuacji zaistniałej po wydaniu wyroku przez TSUE. Ani nie ma ku temu podstawy prawnej w niemieckiej ustawie (są inne przesłanki), ani urzędowy formularz nie jest dostosowany do ubiegania się o zwrot Maut w związku z wyrokiem TSUE. Wobec tego powstała u nas największa obawa o to, jak zachowa się BAG po otrzymaniu wniosków od przewoźników w sprawie zwrotu części Maut, złożonych w oparciu o wyrok TSUE. Istnieje wysokie ryzyko, że BAG rozpatrzy wnioski negatywnie, gdyż w przepisach niemieckich nie ma obecnie podstawy do zwrotu Maut, którą wykreował wyrok TSUE. Wówczas przewoźnicy musieliby składać odwołania do sądów administracyjnych i ponosić ich koszty, ryzykując dalej przegranie sprawy, jeżeli do czasu wydania orzeczeń przez te sądy, nie zostanie prawomocnie zakończona sprawa przed Wyższym Sądem Administracyjnym w Munster, która była przedmiotem wyroku TSUE z 28 października 2020 roku. W takim wypadku przewoźnicy byliby narażeni na utratę opłat w postępowaniu przed sądem administracyjnym (które będą wysokie) i poniesienie innych kosztów wobec przegrania sprawy z Republiką Federalną Niemiec.
Z uwagi na powyższe obawy, musieliśmy przeanalizować, czy rekomendować Państwu już w tej chwili składanie wniosków o zwrot Maut w celu przerwania biegu przedawnienia tych roszczeń. Udało nam się rozwiać te obawy.
4. Informacja od BAG
W dniu 5 listopada 2020 roku kancelaria TSL Lawyers przeprowadziła konsultację telefoniczną z przedstawicielem jednostki BAG, odpowiedzialną za opłaty drogowe Maut. Dowiedzieliśmy się, że dzisiaj odbyły się konsultacje wewnętrzne w ramach BAG, które miały na celu ustalenie sposobu postępowania i komunikacji ze strony BAG, w związku z wydanym wyrokiem przez TSUE. Na chwilę obecną BAG nie ma jeszcze wypracowanej dokładnej ścieżki postępowania. Uzyskaliśmy jednak odpowiedź na nasze najtrudniejsze pytanie. Czy ocenie BAG istnieje możliwość zawieszenia biegu przedawnienia roszczeń przewoźników, bez narażania ich na negatywne skutki aktualnego braku rozstrzygnięcia sprawy przez sąd w Munster?
Z informacji, którą uzyskaliśmy wynika, że BAG będzie akceptować pisma w sprawie zwrotu Maut w celu przerwania biegu przedawnienia. Taka możliwość jest także przewidziana w niemieckim prawodawstwie. Pismo to nie musi spełniać wymagań wniosku o zwrot Maut, stosowanego obecnie do innych przypadków. BAG zajmie swoje ostateczne stanowisko w sprawie zwrotu opłat, gdy zakończy się sprawa rozpatrywana obecnie przez Wyższy Sąd Administracyjny w Munster. Mamy nadzieję, że niebawem BAG potwierdzi w oficjalnym komunikacie przekazane nam informacje.
5. NASZA REKOMENDACJA
Wobec powyższego, rekomendujemy i oferujemy naszym Klientom złożenie pism do BAG jak najszybciej, w celu zabezpieczenia ich interesów na przyszłość. W naszej ocenie jest to rozwiązanie odpowiednie do aktualnego stanu prawnego i najmniej obciążające finansowo przewoźników, w tej niepewnej sprawie. Osoby zainteresowane współpracą zapraszamy do kontaktu:
e-mail: maut@tsllawyers.eu
tel: +48 502 637 219, +48 518 643 179
